หมูป่า เป็นสัตว์ชนิดเดียวกับหมูบ้านที่นิยมเลี้ยงกันทั่วโลกเพื่อบริโภคเนื้อ มีหลักฐานว่าในเมืองไทย มนุษย์เริ่มเลี้ยงหมูตั้งแต่ 10,000 ปีก่อนคริสต์กาล ส่วนในลุ่มแม่น้ำไทกริส มีหลักฐานว่ามนุษย์เลี้ยงหมูมาตั้งแต่ 13,000 ปีก่อนคริสต์กาลแล้ว

หมูป่ามีความยาวหัว-ลำตัว 90-180 เซนติเมตร หางยาวประมาณ 30 เซนติเมตร ความสูงหัวไหล่ประมาณ 55-110 เซนติเมตร น้ำหนัก 50-350 กิโลกรัม ส่วนหมูเลี้ยงอาจมีน้ำหนักได้มากถึง 450 กิโลกรัม ผิวสีดำหรือเทาเข้ม มีขนขึ้นจาง ๆ ทั่วทั้งตัว ขนมันวาวสีดำหรือน้ำตาล ขนบริเวณสันหลังยาวเป็นพิเศษ หมูตัวผู้ใหญ่กว่าตัวเมีย หมูป่ามีเขี้ยวสี่เขี้ยวที่งอกยาวตลอดชีวิต ตัวเมียมีหัวนม 12 หัว ระบบย่อยอาหารของหมูไม่ซับซ้อนมากเท่าของสัตว์กีบชนิดอื่น มีกระเพาะสองถุง ไม่เคี้ยวเอื้อง

หมูป่า เป็นหมูที่มีเขตกระจายพันธุ์กว้างที่สุดในโลก พบได้ตั้งแต่ยุโรป แอฟริกาเหนือ จนถึงเอเชีย รวมถึงหมู่เกาะต่าง ๆ เช่น บริติชไอเอล หมู่เกาะคอร์ซิกา ซาร์ดิเนีย ญี่ปุ่น ศรีลังกา หมู่เกาะริวกิว ไต้หวัน ไหหลำ สุมาตรา ชวา และอีกหลายเกาะในอินดีสตะวันออก นอกจากนี้ยังมีประชากรที่เกิดจากการที่มนุษย์นำเข้าไปเลี้ยงในดินแดนอื่นซึ่งพบได้ทั่วโลก โดยเฉพาะที่อเมริกาและออสเตรเลีย

ในธรรมชาติหมูป่าชอบอาศัยในป่าชื้น ชอบตีแปลงและคลุกโคลน เพื่อรักษาอุณหภูมิร่างกายและเพื่อป้องกันแมลงรบกวน บางครั้งอาจเกลือกปัสสาวะของตัวเองเพื่อลดอุณหภูมิร่างกาย หมูป่าไวต่ออุณหภูมิแวดล้อมมาก อากาศที่ร้อนเกินไปอาจทำให้หมูป่าเป็นลมแดดได้ 

หมูป่าในยุโรปอาศัยกันเป็นฝูงขนาดใหญ่ ราว 20 ตัว บางฝูงอาจมีสมาชิกมากถึง 100 ตัว สมาชิกในฝูงประกอบด้วยหมูตัวเมียและหมูเด็ก เมื่อหมูตัวผู้เติบใหญ่ จะแยกตัวออกจากฝูงไปหากินโดยลำพัง 

ส่วนใหญ่หากินเวลากลางคืน พื้นที่หากินของตัวผู้จะกว้างกว่าของตัวเมียราวสองเท่า หมูป่ามีจมูกไวมาก ประสาทรับรสก็พัฒนาเป็นพิเศษ แต่สายตาไม่ดีนัก อาหารส่วนใหญ่ของหมูป่าคือพืช แต่ความจริงหมูป่ากินอาหารแทบไม่เลือกสมกับเป็นหมู ตั้งแต่เห็ด หัวพืช เมล็ดพืช ผลไม้ ไข่ สัตว์เลื้อยคลาน ซากสัตว์ หรือแม้แต่ปุ๋ยคอก 

หมูป่าว่องไวมากไม่อุ้ยอ้ายเหมือนหมูบ้าน วิ่งได้เร็วและหักเลี้ยวเป็นมุมแคบ ๆ ได้ และไวพอที่จะจับงูกินได้

ประชากรหมูป่าในเขตกระจายพันธุ์ตามธรรมชาติมีความสำคัญต่อระบบนิเวศหลายอย่าง เป็นผู้พรวนดินธรรมชาติ เป็นการเปิดนำพื้นที่สำหรับต้นไม้รุ่นใหม่ในป่า เป็นผู้แพร่กระจายเมล็ดพันธุ์พืช ลูกหมูก็เป็นอาหารสำคัญของสัตว์ผู้ล่าหลายชนิด แต่สำหรับพื้นที่ที่ไม่ใช่เขตกระจายพันธุ์ตามธรรมชาติ  หมูป่ากลับเป็นตัวก่อปัญหานานาชนิด เพราะมันรุกรานหมูพันธุ์ท้องถิ่นอย่างหมูเพกคารี ทำลายพืชไร่ และยังไปจับสัตว์พื้นเมืองกินเป็นอาหาร นอกจากนี้ก็อาจทำร้ายคนด้วย

หมูจัดเป็นสัตว์ที่ฉลาดมากชนิดหนึ่ง บางทีอาจฉลาดกว่าหมาก็ได้ เคยมีผู้ฝึกละครสัตว์ฝึกให้หมูกระโดดลอดห่วงไฟ เดินบนเชือก หรือแม้แต่ถอดสลักกลอนประตูได้ เคยมีนักจิตวิทยาใช้หมูเป็นสัตว์ทดลอง แต่ต่อมาเปลี่ยนเป็นหมาแทนด้วยเหตุผลว่าหมาควบคุมอารมณ์ได้ดีกว่า

เขี้ยวของเป็นอาวุธสำคัญที่หมูป่าใช้ในการป้องกันตัว ตัวผู้สามารถลับเขี้ยวให้คมด้วยการขบเขี้ยวบนกับเขี้ยวล่างด้วยกัน อย่างไรก็ตาม จากคำบอกเล่า เมื่อหมูป่าจะทำร้ายคน จะโจมตีด้วยกีบที่แข็งราวกับหินก่อน เมื่อคนล้มลงแล้วจึงค่อยซ้ำด้วยเขี้ยวที่แหลมคม

ในฤดูผสมพันธุ์ หมูป่าตัวผู้จะต่อสู้กันอย่างดุเดือดเพื่อแย่งตัวเมีย หมูป่าที่อยู่ในเขตอบอุ่นออกลูกในฤดูใบไม้ผลิ ส่วนพวกที่อยู่ในเขตร้อนจะไม่มีฤดูผสมพันธุ์ที่ชัดเจน จึงออกลูกได้ตลอดทั้งปี แม่หมูเป็นสัดนานประมาณ 21 วัน มีช่วงเวลาตั้งท้องนาน 115 วัน ออกลูกคราวละ 1-12 ตัว ส่วนใหญ่มักอยู่ในช่วง 4-8 ตัว ลูกหมูมีลายคล้ายแตงไทย ลายนี้จะเริ่มเลือนหายไปเมื่ออายุได้ 5-6 เดือน ลูกหมูหย่านมเมื่ออายุได้ 3-4 เดือน แม้ลูกหมูวัยรุ่นเข้าสู่วัยเจริญพันธุ์ได้เมื่ออายุ 8-10 เดือน แต่หมูสาวมักผสมพันธุ์ครั้งแรกเมื่ออายุ 18 เดือน ส่วนหมูหนุ่มต้องรอไปอีกจนแก่กล้าพอที่จะต่อสู้เพื่อแย่งชิงตัวเมียได้ ซึ่งอาจต้องรอถึงปีที่ 5 เมื่อใกล้จะออกลูก แม่หมูจะทำ "ซุ้มหมู" ขึ้จากต้นหญ้า เพื่อใช้เป็นรังเลี้ยงลูก ลูกหมูจะยังอยู่ในซุ้มอยู่เป็นระยะเวลาหนึ่ง แม่หมูจะหวงลูกมาก แม้กระนั้นจะมีลูกหมูเพียงครึ่งเดียวเท่านั้นที่อยู่รอดไปจนถึงวัยผู้ใหญ่ ส่วนใหญ่ต้องตกไปเป็นเหยื่อของสัตว์กินเนื้อชนิดอื่นหรือตายโดยโรค แม่หมูจะดูแลลูกจนอายุได้ราวเกือบ 1 ขวบจึงปล่อยให้แยกออกไปหากินด้วยตัวเอง

ในธรรมชาติหมูป่ามีอายุขัยเฉลี่ย 10 ปี แต่เคยพบอายุยืนที่สุดถึง 27 ปี 

ศัตรูสำคัญที่สุดของหมูป่าก็คือคน ศัตรูในธรรมชาติได้แก่เสือ หมี จระเข้ หมูป่าที่ตกใจหรือบาดเจ็บจะดุร้ายมาก 

หมูป่ายังเป็นสัตว์ที่มีจำนวนประชากรอยู่มาก ไอยูซีเอ็นประเมินสถานภาพประชากรหมูป่าไว้ว่า มีความเสี่ยงน้อย (LC) ในประเทศไทยก็ไม่เป็นสัตว์ป่าคุ้มครอง อย่างไรก็ตามในบางพื้นที่ที่เคยมีหมูป่าอยู่ ปัจจุบันได้สูญพันธุ์ไปแล้ว เช่น ในบริติชไอเอล (ตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 17) สแกนดิเนเวียตอนใต้ และแอฟริกาตอนเหนือ แม้ในปัจจุบันหมูป่าในบางพื้นที่ก็ถูกคุกคามอย่างมาก เช่นในเกาะริวกิวของญี่ปุ่น ซึ่งหมูในเกาะนี้เป็นชนิดย่อย S. s. riukiuanus ชาวบ้านที่นี่ถือว่าหมูป่าเป็นสัตว์รบกวน และรัฐบาลก็สนับสนุนให้ชาวบ้านล่าหมูป่าด้วย

ทราบหรือไม่?

● ภาษาอังกฤษเรียกฝูงหมูเรียกว่า sounder
● ช้องหมู คือขนหมูป่าที่เรียงถักกันเป็นวง เชื่อกันว่าเป็นเป็นเครื่องรางช่วยให้คงกระพัน
● หมูป่าลูกผสมตัวหนึ่งในรัฐจอร์เจีย สหรัฐอเมริกา มีขนาดใหญ่ผิดปกติ หนักถึง 360 กิโลกรัม ได้รับฉายาว่า "ฮ็อกซิลา" (hogzilla)